Trẻ bị dị ứng sữa là một trong những triệu chứng thường gặp nhất ở trẻ nhỏ khiến cha mẹ vô cùng lo lắng và không biết bé nhà mình phù hợp với loại sữa nào cho hiệu quả. Vậy dấu hiệu nhận biết và mẹ phải làm gì khi trẻ bị dị ứng sữa?
Trẻ bị dị ứng sữa là một trong những triệu chứng thường gặp nhất ở trẻ nhỏ
Trẻ bị dị ứng sữa là phản ứng của hệ thống miễn dịch của cơ thể lên một vật thể lạ (trong trường hợp này là các protein trong sữa). Điều này có nghĩa là hệ thống miễn dịch của bé sẽ tấn công các protein trong sữa, “thấy” trẻ bị dị ứng sữa nó như là một vật thể lạ cần phải được tiêu diệt và vì vậy gây nên phản ứng dị ứng. Tùy thuộc vào những biểu hiện của dị ứng mà ta xác định mức độ nghiêm trọng của phản ứng.
Di truyền cũng đóng vai trò quan trọng trong việc trẻ bị dị ứng sữa bột công thức. Nếu mẹ hoặc cha đã từng dị ứng với sữa bột (hoặc sữa bò) lúc còn bé thì có khoảng 50-80% cơ hội con của họ sẽ thừa hưởng những biểu hiện tương tự.
1.Dấu hiệu trẻ bị dị ứng sữa
Tiêu chảy
Tiêu chảy rất thường gặp ở trẻ sơ sinh nhưng nếu tiêu chảy kéo dài ( trung bình bé đi ị 2-4 làn/ngày và kéo dài trong hơn 5-7 ngày) và trong phân có máu thì đó là đáu hiệu trẻ bị dị ứng sữa nghiêm trọng.
Nôn mửa
Trẻ nhỏ thường hay bị nôn trớ nhưng nôn trớ nhiều lần và nôn cả những khi chưa được bú mẹ thì bạn nên cho bé đi khám bác sĩ. Những triệu chứng của trào ngược dạ dày thực quản như nôn trớ cũng có thể là dấu hiệu trẻ bị dị ứng sữa.
Phát ban
Có rất nhiều nguyên nhân khiến bé bị phát ban da như eczema chẳng hạn. Trẻ bị dị ứng sữa cũng là một trong những nguyên nhân đó, đặc biệt là khi vết phát ban xảy ra đi kèm cùng với những triệu chứng khác.
Cáu gắt
Trẻ nhỏ thì tất nhiên sẽ rất hay quấy khóc nhưng nếu quấy khóc liên tục và không nín trong một thời gian dài thì đó là dấu hiệu bất thường.
Cân năng giảm hoặc không tăng cân
Hầu hết trẻ sơ sinh sẽ tăng gấp đôi cân nặng khi được 6 tháng tuổi và tăng gấp 3 khi được 12 tháng tuổi. Nhưng khi bé không nhận được đầy đủ chất dinh dưỡng mà bé cần do tiêu chảy và nôn mửa quá nhiều thì tất nhiên bé sẽ rất chậm lớn.
Xì hơi
Tất cả các bé sơ sinh đều ‘xì hơi’. Nhưng ‘xì hơi’ đi kèm cùng với một vài triệu chứng như trên thì có thể trẻ bị dị ứng sữa.
Gặp vấn đề ở hệ thống hô hấp
Cảm lạnh thường hay xảy ra với trẻ sơ sinh nhưng cảm lạnh cùng với triệu chứng thở khò khè, khó thở kèm theo dịch nhầy trong mũi và cổ họng lại là một dấu hiệu bất thường. Những triệu chứng này có thể là do cơ thể bé đang phản ứng lại với protein sữa.
Chậm lớn
Trẻ bị dị ứng sữa thường thiếu nguồn dinh dưỡng hợp lý do mất nước, giảm sự ngon miệng và thiếu năng lượng.
Triệu chứng của dị ứng sữa bò
Triệu chứng của dị ứng sữa bò (thành phần trong sữa bột công thức) nói chung thường xuất hiện trong vòng 6 tháng tuổi và thuộc 1 trong 2 kiểu phản ứng: nhanh hoặc chậm
Kiểu phản ứng dị ứng nhanh thường xảy ra đột ngột với các biểu hiện như ói mửa, thở khò khè, nổi ban đỏ, mặt sưng phù. Nặng hơn là phản ứng phản vệ toàn thân.
Biểu hiện của trẻ bị dị ứng sữa chậm thường nhẹ hơn hoặc không rõ ràng như trẻ bứt rứt khó chịu, quấy khóc thường xuyên, ói mửa, đau bụng, đi cầu phân lỏng (có thể dính ít máu), chậm tăng cân và tăng trưởng không đạt mức bình thường.
Những triệu chứng này thường khó chẩn đoán vì rất giống với biểu hiện của nhiều bệnh lý khác. Hầu hết trẻ ở thể này sẽ qua tình trạng bất dung nạp sữa lúc 2 tuổi.
Để chẩn đoán bệnh chính xác cần:
– Xét nghiệm phân: Phân của trẻ bị dị ứng sữa bò thường có lẫn máu, trong khi phân của trẻ bị bất dung nạp Lactose lại có tính axit và chứa thành phần đường không tiêu hóa được.
– Xét nghiệm thử phản ứng dị ứng trên da: Nếu thấy nổi một đốm đỏ và cứng ở chỗ tiêm thì có phản ứng. Tuy nhiên, test này chưa phải là đặc hiệu vì nhiều trẻ bị dị ứng sữa bò vẫn cho kết quả âm tính, trong khi nhiều em lớn hơn không bị dị ứng lại cho kết quả dương tính.
2.Nguyên nhân khiến trẻ bị dị ứng sữa
Tất cả các dị ứng thực sự do thực phẩm đều gây ra bởi sự rối loạn hệ thống miễn dịch. Hệ thống miễn dịch của bạn nhận diện một số protein của sữa là có hại, điều này kích hoạt sản xuất kháng thể globulin miễn dịch E (IgE) để trung hòa protein (kháng nguyên).
Lần tiếp theo khi bạn tiếp xúc với các protien này, kháng thể IgE sẽ nhận ra chúng và gửi tín hiệu đến hệ thống miễn dịch để giải phóng histamine và các hóa chất khác, gây ra một loạt các dấu hiệu và triệu chứng dị ứng.
Có 2 loại protein chính trong sữa bò có thể gây ra phản ứng trẻ bị dị ứng sữa :
– Casein, được tìm thấy trong phần rắn (sữa đông) của sữa đông vón lại
– Whey, được tìm thầy trong phần lỏng còn lại của sữa sau khi sữa đông vón lại.
Bạn hoặc con bạn có thể bị dị ứng với chỉ một hoặc cả hai loại protein. Những protein này có thể rất khó tránh bởi vì nó cũng có trong một vài thực phẩm chế biến sẵn. Và, hầu hết những ai có phản ứng với sữa bò cũng sẽ phản ứng với sữa cừu, dê và trâu. Ít khi những người bị dị ứng với sữa bò cũng bị dị ứng với sữa đậu nành.
3.Biến chứng nguy hiểm khi trẻ bị dị ứng sữa
Trẻ bị dị ứng với sữa thường có nhiều khả năng xuất hiện các vấn đề về sức khỏe khác, bao gồm:
– Dị ứng với các thực phẩm khác – như trứng, đậu nành, lạc, thậm chí thịt bò.
– Bệnh sốt mùa hè – môt phản ứng thông thường với lông vật nuôi, bọ ve trong bụi, phấn hoa và các chất khác. Các yếu tố sau có thể tăng nguy cơ xuất hiện dị ứng sữa:
– Các dị ứng khác: Nhiều trẻ dị ứng sữa cũng có các dị ứng khác, dị ứng sữa thường sẽ xuất hiện đầu tiên.
– Viêm da dị ứng: Trẻ em bị viêm da dị ứng, một tình trạng viêm da mạn tính phổ biến, có khả năng bị dị ứng thực phẩm nhiều hơn.
– Tiền sử gia đình: Nguy cơ dị ứng thực phẩm của một người tăng lên nếu bố hoặc mẹ hoặc cả hai có dị ứng thức thực phẩm hoặc dị ứng khác như bệnh sốt mùa hè (sốt mùa cỏ khô), hen phế quản, mề đay hoặc chàm (eczema).
– Tuổi: Dị ứng sữa thường gặp hơn ở trẻ em. Khi lớn lên, hệ thống tiêu hóa của chúng trưởng thành và cơ thể của chúng ít có khả năng phản ứng với sữa hơn.
4.Điều trị cho trẻ bị dị ứng sữa
Nguyên tắc điều trị trẻ bị dị ứng sữa chủ yếu là tránh tác nhân gây dị ứng và thay đổi lối sống, việc dùng thuốc cần phải có chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ. Vấn đề chăm sóc và phòng bệnh cho trẻ là vô cùng cần thiết.
Tránh tác nhân gây dị ứng và thay đổi lối sống:
– Ngưng sử dụng sữa bò/ sữa công thức cho trẻ. Nếu trẻ bị dị ứng sữa thuộc kiểu phản ứng dị ứng nhanh, cần chuyển sang sử dụng sữa đậu nành vì trong đó cũng khá đầy đủ những thành phần dinh dưỡng cần thiết cho trẻ.
– Nếu đã chuyển sang sử dụng sữa đậu nành nhưng triệu chứng vẫn không hết thì có thể con bạn đồng thời cũng bị dị ứng với thành phần protein có trong sữa đậu nành. Ở thể phản ứng nhanh, chỉ có 8%-15% trẻ nhỏ bị dị ứng với protein của sữa đậu nành, nhưng ở thể phản ứng chậm lại chiếm tỷ lệ khá cao là khoảng 50%.
Lúc này, bạn phải chuyển sang sử dụng những loại thực phẩm có thành phần protein ít gây ra phản ứng dị ứng. Những loại protein này đã được xử lý đặc biệt để hạn chế tối đa việc trẻ bị dị ứng sữa , tuy nhiên giá thành của chúng thường đắt gấp ba lần so với sữa bò.
Có thể sử dụng một số sản phẩm sau: sữa gạo (rice milk), sữa hạnh nhân, những sản phẩm ghi ngoài nhãn là Non-dairy hay Pareve (sản phẩm không chứa sữa như: kem, chocolate, pho mát, sữa chua)…
– Thời gian sử dụng sản phẩm ít gây kích ứng dị ứng ít nhất phải là 2 tháng, cũng có khi phải kéo dài đến 12 tháng. Sau thời gian này, cần cho trẻ dùng lại sữa bò để xem trẻ có dung nạp được hay chưa? Nếu vẫn còn dị ứng thì lại dùng tiếp sản phẩm thay thế và cứ mỗi 3-6 tháng lại cho trẻ dùng lại sữa bò để kiểm tra vấn đề dung nạp.
– Có thể chuyển sang cho trẻ bú mẹ nếu trẻ còn nhỏ và mẹ còn sữa, tuy nhiên chế độ ăn của mẹ phải được thiết lập bởi một bác sĩ chuyên về dinh dưỡng để có thể đảm bảo đầy đủ các thành phần dinh dưỡng cần thiết.
Cần lưu ý rằng các protein có trong sữa bò có thể đi qua sữa mẹ, vì vậy cần phải loại bỏ hết những thực phẩm có chứa sữa trong chế độ ăn của người mẹ.
Sử dụng thuốc:
Các loại thuốc sử dụng khi trẻ bị dị ứng sữa cần phải theo chỉ định của bác sĩ. Các thuốc thường được dùng trong điều trị là: Cromolyn, Antihistamin, Ketotifen, Corticosteroid và các thuốc ức chế tổng hợp Prostaglandin. Epinephrine được sử dụng trong trường hợp bị phản ứng phản vệ cấp tính.
5.Cha mẹ nên làm gì khi trẻ bị dị ứng sữa
Nhận biết bất cứu những hạn chế nào trước cuộc hẹn. Khi bạn sắp đặt một cuộc hẹn, hãy hỏi nếu có bất cứ thứ gì bạn cần phải làm trước. Ví dụ, nếu bạn dự định làm xét nghiệm (test) dị ứng, bác sĩ sẽ muốn bạn hoặc con của bạn dừng sử dụng thuốc kháng histamin trong một khoảng thời gian nhất định trước khi làm xét nghiệm.
– Ghi chép lại các triệu chứng của trẻ bị dị ứng sữa đã có, bao gồm cả những triệu chứng mà có vẻ không liên quan đến dị ứng sữa.
– Lập một danh sách bất cứ loại thuốc, vitamin và thuốc bổ mà bạn hoặc con bạn đang dùng.
– Viết ra tất các các câu hỏi mà bạn muốn hỏi bác sĩ.
Viết ra một danh sách các câu hỏi có thể giúp bạn tận dụng tối đa thời gian với bác sĩ, với trẻ bị dị ứng sữa , câu hỏi cần hỏi bác sĩ bao gồm:
+ Bạn nghĩ đây là dị ứng sữa hay không dung nạp lactose?
+ Có xét nghiệm (test) nào để chẩn đoán dị ứng sữa hay không? Các test đó có yêu cầu sự chuẩn bị gì không?
+ Có thể trẻ bị dị ứng sữa sẽ mất đi khi lớn lên không?
+ Có biện pháp điều trị nào không?
+ Có cần thiết phải tránh sử dụng sữa hay các sản phẩm từ sữa không?
+ Loại thức ăn nào có khả năng có các sản phẩm từ sữa?
+ Có cần thiết phải tránh xa những người đang uống sữa hay không?
+ Tôi cần thông báo những gì với những người ở trường học của con tôi về dị ứng sữa?
+ Làm thế nào để dị ứng sữa có thể được quản lý tốt nhất với các trường hợp khác?
+ Tôi có thể mang theo các quyển sách mỏng hay các tài liệu in ấn khác về dị ứng sữa được không? Bạn có thể giới thiệu cho tôi website nào về trẻ bị dị ứng sữa?
+ Tôi có cần mang theo bút adrenalin (epinephrine) mọi lúc không?
6.Phòng ngừa trẻ bị dị ứng sữa
Không có một cách chắc chắn nào để dự phòng trẻ bị dị ứng sữa , nhưng bạn có thể dự phòng các phản ứng bằng việc tránh các thực phẩm gây phản ứng. Nếu bạn hoặc con bạn bị dị ứng sữa, hãy tránh sữa và các sản phẩm từ sữa.
Luôn luôn phải kiểm tra thành phần ghi trên nhãn sản phẩm trước khi sử dụng. Ngay cả với những sản phẩm đã dùng quen vẫn phải đọc lại vì nhà sản xuất có thể thay đổi thành phần của sản phẩm.
Đọc nhãn sản phẩm cẩn thận. Hãy tìm kiếm casein, một dẫn xuất của sữa, mà nó có thể được tìm thấy trong một số nơi không ngờ tới, như cá ngừ đóng hộp hoặc các sản phẩm không làm từ bơ sữa. Hỏi về thành phần khi đặt món ở nhà hàng.
Cần báo cho những người chăm sóc con bạn như người trông trẻ, cô giáo, ông bà… về tình trạng dị ứng của trẻ để họ tránh cho trẻ sử dụng sữa hay những sản phẩm có chứa sữa.
Nếu cần, có thể dán một miếng giấy nhỏ lên những thực phẩm có chứa sữa.
Phải ghi rõ tiền sử dị ứng của con bạn trong những hồ sơ liên quan.
Chuẩn bị sẵn một số thuốc chống trẻ bị dị ứng sữa tại nhà để dùng khi cần thiết. Ở một số nước đã có loại Epinephrine được định liều sẵn trong một ống tiêm nhỏ nhằm có thể sử dụng trong trường hợp khẩn cấp.
